Uroczyste wmurowanie kamienia węgielnego pod budowę Muzeum Powstania 1918-1919 odbyło się 16.02.2024 roku. Budynek znajdzie się w sąsiedztwie Wzgórza Świętego Wojciecha w Poznaniu, na której znajduje się ponad 800-letni kościół pod wezwaniem tego patrona. W siedzibie Muzeum znajdziemy przestrzenie wystawowe poświęcone pamięci patriotycznego powstania i zwycięstwie Wielkopolan. W projekcie architekci stworzyli też przestrzeń publiczną skierowaną do współczesnej społeczności Poznaniaków.
Pod koniec ubiegłego roku została podpisana umowa między generalnym wykonawcą a reprezentantami instytucji. W piątek 17 lutego 2024 roku na placu budowy odbyła się ceremonia, w której udział wzięli Dyrektor Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości (Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 jest jego oddziałem) Przemysław Terlecki, Prezydent Poznania Jacek Jaśkowiak i Marszałek Województwa Wielkopolskiego Marek Woźniak. Otwarcie Muzeum jest planowane na 2026 rok.
Projekt Siedziby Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 przygotowała pracownia architektoniczna WXCA. Architekci zrealizowali już między innymi takie miejsca użyteczności publicznej, jak Muzeum Historii Polski i Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie oraz Muzeum Miejsce Pamięci Palmiry. W 2019 roku architekci pracowni WXCA wygrali konkurs na koncepcję architektoniczno-urbanistyczną muzeum w Poznaniu. Projekt WXCA okazał się najlepszy spośród 56 przesłanych na konkurs. Jury przekonał między innymi pomysł stworzenia w siedzibie Muzeum przestrzeni publicznej dla mieszkańców Poznania oraz wysoka wrażliwość architektów na kontekst przestrzenny i historyczny.
Podstawą dla koncepcji urbanistyczno-architektonicznej przygotowanej przez pracownię WXCA jest przekonanie, że muzeum przestaje być tylko miejscem upamiętniającym i opowiadającym o historii, ale również przestrzenią do prowadzenia aktywnego dialogu, budowania pozytywnych relacji i interakcji społecznych. Centralnym elementem założenia stał się więc publiczny plac, otoczony czterema pawilonami o zróżnicowanej wielkości.
„Proponując taki układ przestrzenny, przypominamy o początkach naszego państwa, o grodach i osadach, w których tworzyły się pierwsze społeczności” – opisuje architekt Adam Mierzwa, współautor projektu. Kształt muzeum z okrągłym, otwartym placem w centrum tworzy przestrzeń pamięci o historycznym zwycięstwie Wielkopolan. Źródłem wiekopomnego sukcesu było współdziałanie – równie istotne współcześnie. Dlatego mieszkańcy Poznania mogą spotkać się tu, aby wymienić idee i opinie dla nich istotne.
W zwycięskim projekcie WXCA jury dostrzegło śmiałą, ale wyjątkowo wrażliwą koncepcję, relacji, jaką buduje siedziba Muzeum z otoczeniem. Doskonale odnajduje się kontekście przestrzennym, kulturowym i bezcennym dziedzictwem materialnym. Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 znajdzie się tuż obok 800-letniego, gotyckiego kościoła św. Wojciecha. Architekci chcieli w miejscu powstania Muzeum stworzyć nową jakość przestrzeni publicznej, która będzie korespondować z zabytkową tkanką Poznania, zamiast z nią rywalizować. Architekci zaplanowali podzielenie budynku Muzeum na kilka mniejszych brył w formie niezależnych bloków funkcjonalnych. Ich rozmieszczenie nakreśla osie komunikacyjne i widokowe obiektu, w którym najbardziej wyeksponowany jest historyczny krajobraz Wzgórza Świętego Wojciecha i sam zabytkowy kościół. Wykonanie kompleksu kilku budynków umożliwia też zachowanie większej powierzchni zieleni.
Materiały wykorzystane w projekcie tworzą pomost między historyczną architekturą a współczesnością. Zewnętrzne elewacje bloków muzealnych będą wykończone surowym kamieniem, którego faktury będą ulegać zmianie na kolejnych kondygnacjach. Spadowe dachy budynków mają zróżnicowane wysokości i nachylenie, a architekci kreatywnie wykorzystali je jako „piątą elewację”. Kształty dachów dodatkowo kierują wzrok ku wzgórzu i szczególnie eksponują tą perspektywę. Bryły dodatkowo poprzecinano przeszkleniami na poziomie parteru. Dzięki temu muzeum otwiera się w kierunku samego placu i miasta.
Bloki funkcjonalne i podziemną część Muzeum zajmą pomieszczenia z wystawami stałymi i czasowymi, sale audytoryjne, bibliotekę, pomieszczenia przeznaczone do prac konserwatorskich, techniczne oraz biura i stanowiska do pracy personelu muzeum.
Kształt koncepcji Muzeum z centralnie położonym placem, otwartym na otoczenie, tworzy miejsce do licznych aktywności. Na co dzień mogą tu wypoczywać goście i pracownicy placówki. Funkcję odpoczynkową wesprze centralna instalacja z mgły wodnej, tworząca oryginalny „obraz”. Okrągły plac umożliwi organizację licznych wykładów, spotkań i koncertów. Zimą można tu stworzyć lodowisko – jako nawiązanie do długiej tradycji tego miejsca. Koncepcja architektoniczna zakłada też stworzenie ogólnodostępnego parku dla mieszkańców Poznania.
„Jak zwykle w tego typu skomplikowanych projektach obiektów użyteczności publicznej musieliśmy połączyć różne funkcje oraz potrzeby, a w tym wszystkim pamiętać o kontekście miejsca i głównej misji muzeum” – podsumowuje architekt Szczepan Wroński z WXCA.
Projekt: Zespół WXCA w składzie Szczepan Wroński, Marta Sękulska-Wrońska, Małgorzata Dembowska, Krzysztof Moskała, Aleksandra Adamczyk, Paweł Grodzicki, Adam Mierzwa, Piotr Łosek, Agnieszka Radziszewska, Angelika Drozd, Elżbieta Leoniewska, Zuzanna Wodowska, Maria Mainardi, Izabela Rendzner
